ΠΝΙΓΜΟΣ ΚΑΙ ΠΑΡ’ ΟΛΙΓΟΝ ΠΝΙΓΜΟΣ: ΟΡΙΣΜΟΙ – ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ – ΠΡΟΛΗΨΗ

Πετρίδου Ελένη, Λαβράνος Γιάγκος, Κατσαρδιάνης Κωνσταντίνος, Κουτρούμπα Αναστασία

Κέντρο Έρευνας και Πρόληψης Ατυχημάτων
Εργαστήριο Υγιεινής Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής, Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ

Τι είναι πνιγμός και τι παρ’ ολίγον πνιγμός;

Ως πνιγμός (drowning) ορίζεται η κατάσταση εκείνη η οποία οδηγεί στο θάνατο του ατόμου και που οφείλεται σε ασφυξία που επέρχεται μετά από βύθιση για ικανό χρονικό διάστημα των εξωτερικών στομίων της ρινικής και στοματικής κοιλότητας μέσα σε οποιοδήποτε υγρό μέσο ^1-7. Αναγκαία συνθήκη για να θεωρηθεί ένα ατύχημα «πνιγμός» είναι να επέλθει ο θάνατος είτε άμεσα μετά το συμβάν, είτε απαραιτήτως εντός των πρώτων 24 ωρών.

Παρ’ ολίγον πνιγμός (near drowning) είναι η επιβίωση του θύματος για τουλάχιστον 24 ώρες από ένα τέτοιο επεισόδιο. Ο "παρ' ολίγον πνιγμός", σύμφωνα με τον ορισμό, είναι ένα γεγονός ικανής σοβαρότητας, ώστε να απαιτήσει ιατρική φροντίδα και να συνεπάγεται ουσιώδη νοσηρότητα ή ακόμα και θάνατο, απαραιτήτως μετά το πρώτο 24ωρο ^3,4. Η συμφωνία για την καθολική αποδοχή ενός κοινού ορισμού για τον πνιγμό αποτελεί αντικείμενο εντατικής μελέτης παγκοσμίως, είναι δε ενδεικτικό ότι μελέτες αναφέρουν ότι έχουν κατά καιρούς χρησιμοποιηθεί πάνω από 30 διαφορετικοί ορισμοί στη βιβλιογραφία για την περιγραφή του ³.   

Ποια είναι τα κύρια αίτια πνιγμού σήμερα;

Ο πνιγμός οφείλεται κατά κύριο λόγο σε ατύχημα (πνιγμός από τυχαίο γεγονός - unintentional drowning), δεν σπανίζουν όμως και οι περιπτώσεις όπου ο πνιγμός αποτελεί αποτέλεσμα απόπειρας αυτοκτονίας ή πολύ σπάνια ανθρωποκτονίας (πνιγμός από πρόθεση - intentional drowning) ⁵. Πνιγμός επίσης μπορεί να συμβεί στα πλαίσια μεγάλων φυσικών καταστροφών, αλλά και ατυχημάτων με μέσα μαζικής μεταφοράς ανθρώπων (πλοία, αεροπλάνα, υδροπλάνα κλπ.) ¹.

Έχει σημασία αν ο πνιγμός συμβεί σε γλυκό ή θαλασσινό νερό;

Στις περισσότερες περιπτώσεις το υγρό μέσο στο οποίο επέρχεται ο πνιγμός είναι το νερό, μπορεί όμως να είναι οποιοδήποτε άλλο υγρό. Το νερό μπορεί να είναι είτε α) γλυκό είτε β) θαλασσινό και παρατηρούνται σημαντικές διαφορές σε παθοφυσιολογικό επίπεδο μεταξύ των δύο ^5,6. Σε κάθε περίπτωση, η πλήρωση των κυψελίδων με νερό κατά τον πνιγμό οδηγεί σε έκπλυση των κυψελίδων και απομάκρυνση του επιφανειοδραστικού παράγοντα, με σοβαρές επιπτώσεις, όπως: αστάθεια των κυψελίδων, ατελεκτασία, μειωμένη ενδοτικότητα, σοβαρή διαταραχή της σχέσης αερισμού / αιμάτωσης (V/Q) και υποξυγοναιμία. Το ίδιο το υγρό μπορεί επίσης να προκαλέσει βρογχόσπασμο, επιτείνοντας έτσι την υποξία. Μέχρι και το 75% της ροής του αίματος είναι δυνατόν να κυκλοφορεί μέσω shunt ^6,7. Παράλληλα, η ύπαρξη διαφοράς στην ωσμωτική πίεση μεταξύ του υγρού των κυψελίδων και των πνευμονικών τριχοειδών οδηγεί σε φαινόμενα μετακίνησης όγκου νερού με σκοπό την αποκατάσταση της ωσμωτικής ισορροπίας ^5,6.

Στην περίπτωση του πνιγμού σε γλυκό νερό (το οποίο είναι πιο υπότονο σε σχέση με το πλάσμα) το νερό μετακινείται από τις κυψελίδες προς τα πνευμονικά τριχοειδή και ακολούθως στην κυκλοφορία του αίματος.  Η υπερφόρτωση της συστηματικής κυκλοφορίας με την περίσσεια αυτού του όγκου νερού οδηγεί σε: α) ηλεκτρολυτικές διαταραχές (από αραίωση), β) καταστροφή ερυθρών αιμοσφαιρίων, γ) καρδιακή ανεπάρκεια δ) κοιλιακή μαρμαρυγή και τελικά ε) θάνατο ^5,7.

Αντίθετα, στις περιπτώσεις πνιγμού σε θαλασσινό νερό (το οποίο είναι πιο υπέρτονο σε σχέση με το πλάσμα) το νερό μετακινείται στην αντίθετη κατεύθυνση, δηλαδή από την κυκλοφορία προς τις κυψελίδες, και προκύπτουν διαφορετικά επακόλουθα: α) μεγάλη αιμοσυμπύκνωση (λόγω απώλειας νερού από την κυκλοφορία), β) ελάττωση του όγκου του αίματος, γ) οξύ πνευμονικό οίδημα, δ) υποξία και τελικά ε) θάνατο ^5,7.

Από τι καταλήγει το θύμα πνιγμού;

Ο μηχανισμός επέλευσης του θανάτου σε όλες τις περιπτώσεις πνιγμού είναι η ασφυξία. Εναλλακτικά, η καταβύθιση σε πολύ ψυχρό νερό μπορεί να προκαλέσει επίσης τον θάνατο μέσω ενός άλλου μηχανισμού: της υποθερμίας ^6,7,8. Η ασφυξία με τη σειρά της έχει διπλή αιτιολογική βάση: α) την εισρόφηση του νερού διαμέσου της αναπνευστικής οδού  και β) τον σπασμό του λάρυγγα κατά την επαφή της επιγλωττίδας με το νερό. Τα δύο φαινόμενα συνυπάρχουν και δεν αποκλείει το ένα το άλλο.

Τι εννοούμε με τους όρους «ξηρός» και «υγρός» πνιγμός;

Ο λαρυγγόσπασμος είναι ένα αντανακλαστικό συμβάν, διάρκειας περίπου 2 λεπτών, και αναλόγως των γεγονότων που τον ακολουθούν οδηγεί σε α) ξηρό ή β) υγρό πνιγμό ⁵. Η ταξινόμηση του πνιγμού σε ξηρό και υγρό αυτή τείνει να εγκαταλειφθεί από τον ΠΟΥ ². Εάν τον λαρυγγόσπασμο ακολουθεί νέα εισρόφηση μικρής όμως ποσότητας νερού και νέος λαρυγγόσπασμος με θάνατο του θύματος από ασφυξία, τότε πρόκειται για «ξηρό» πνιγμό. Εάν όμως μετά τον πρώτο λαρυγγόσπασμο το θύμα χάσει τις αισθήσεις του και αρχίσει να εισροφά μεγάλη ποσότητα νερού τότε αναφερόμαστε σε «υγρό» πνιγμό ⁵. Το 10-20% των θυμάτων διατηρούν τον λαρυγγόσπασμο έως ότου επισυμβεί καρδιακή ανακοπή και σταματήσουν οι εισπνευστικές προσπάθειες ⁶.

Πόσο γρήγορα καταλήγει το θύμα πνιγμού;

Η όλη διαδικασία του πνιγμού, μέχρι την επέλευση του θανάτου, διαρκεί γενικά περίπου 3 με 10 λεπτά. Ο θάνατος επέρχεται μέσα σε 3-4 λεπτά σε περίπτωση πνιγμού σε γλυκό νερό και 7-8 λεπτά σε θαλασσινό νερό ⁵. Η θερμοκρασία του νερού όμως μέσα στο οποίο συμβαίνει ο πνιγμός έχει αποδειχθεί ότι επηρεάζει αυτό το χρονικό διάστημα. Συγκεκριμένα, οι χαμηλές θερμοκρασίες είναι πιο ευνοϊκές για την επιβίωση του ατόμου. Αυτό συμβαίνει επειδή η υποθερμία αυξάνει γενικά την «ανοχή» του οργανισμού του θύματος στην υποξυγοναιμία. Η βύθιση σε νερό που έχει θερμοκρασία μικρότερη των 21°C φαίνεται ότι ασκεί προστατευτική δράση στα ζωτικά όργανα από την έλλειψη οξυγόνου ενώ ταυτόχρονα οδηγεί στην ενεργοποίηση συγκεκριμένων αντανακλαστικών καίριας σημασίας για τη διατήρηση ζωτικών λειτουργιών ^7,9.

Ποια είναι η κλινική εικόνα του πνιγμού καθώς αυτός εξελίσσεται;

Η σειρά των γεγονότων σε έναν πνιγμό είναι η εξής: Εμβύθιση του σώματος εντός του υγρού è Ερεθισμός του λάρυγγα από την παρουσία του υγρού è Λαρυγγόσπασμος è Εισρόφηση υγρού è Διακοπή πνευμονικού αερισμού / υποξυγοναιμία è Αναπνευστική και κυκλοφορική ανεπάρκεια è Απώλεια συνείδησης è Εγκεφαλικός θάνατος

Ένα θύμα ατυχήματος εμβύθισης μπορεί να ταξινομηθεί σε μία από τους ακόλουθες 4 ομάδες ⁷:

• Ασυμπτωματικός

• Συμπτωματικός

o    Μεταβολές ζωτικών σημείων (π.χ. υποθερμία, ταχυκαρδία, βραδυκαρδία)

o    Αγχώδης εμφάνιση

o    Ταχύπνοια, δύσπνοια ή υποξία. Εάν υπάρχει δύσπνοια, ανεξάρτητα πόσο ελαφρά είναι, ο ασθενής θεωρείται συμπτωματικός.

o    Μεταβολική οξέωση (μπορεί να υπάρχει ακόμη και σε ασυμπτωματικούς ασθενείς)

o    Μεταβολή επιπέδου συνείδησης, νευρολογική έκπτωση

• Καρδιοπνευμονική ανακοπή - Cardiopulmonary arrest

o    Άπνοια

o    Ασυστολία (55%), κοιλιακή ταχυκαρδία/μαρμαρυγή (29%), βραδυκαρδία (16%)

• Προδήλως νεκρός

o    Νορμοθερμικός με ασυστολία

o    Άπνοια

o    Μη εμφανής λειτουργία ΚΝΣ

Τα κλινικά χαρακτηριστικά ενός ατόμου που έχει υποστεί πνιγμό εξαρτώνται από το ίδιο το άτομο, από τις συνθήκες κάτω από τις οποίες επήλθε ο πνιγμός καθώς και από την ύπαρξη συνοδών τραυματισμών (κεφαλής, αυχενικής μοίρας κλπ.) ^5,7. Το θύμα συνήθως είναι υποθερμικό, ωχρό ή κυανό και μπορεί να παρατηρείται απουσία αναπνοής ή / και σφυγμού. Το επίπεδο συνείδησης σε κάποιες περιπτώσεις είναι επηρεασμένο. Μπορεί να συνυπάρχουν εμετός, συριγμός κατά την αναπνοή και αφρώδεις εκκρίσεις από το στόμα. Θύματα που εμφανίζουν έντονη υποθερμία μπορεί να φαίνονται νεκρά (και μάλιστα χωρίς εμφανή καρδιακό παλμό ή εγκεφαλική λειτουργία). Οι προσπάθειες ανάνηψης μπορούν και πρέπει να συνεχίζονται μέχρις ότου η θερμοκρασία του σώματος γίνει σχεδόν φυσιολογική ^10,11.

Ποια η διαφορά πνιγμού και πνιγμονής;

Ο πνιγμός ανήκει στους βίαιους στερητικούς θανάτους και χαρακτηρίζεται υποχρεωτικά από τη συμμετοχή υγρού μέσου, κατά κανόνα νερού. Αντίθετα, η πνιγμονή αφορά σε μηχανισμό απόφραξης των ανώτερων αεραγωγών, ανεξάρτητα από το μέσο που την προκαλεί και από την έκβαση, εάν δηλαδή εξελιχθεί σε πλήρη απόφραξη και ασφυξία ή αντίθετα το εμπόδιο ξεπεραστεί, είτε αυτόματα είτε με προσπάθεια του ατόμου είτε, τέλος, με βοήθεια τρίτου προσώπου (π.χ. χειρισμός «Heimlich»). Κατά συνέπεια η παλιά διατύπωση-προειδοποίηση που αναγραφόταν σε πλαστικές συσκευασίες ή σε παιχνίδια με μικρά μέλη «όχι χρήση από μικρά παιδιά – κίνδυνος πνιγμού» είναι ανακριβής: ο κίνδυνος στην πραγματικότητα αφορά σε απόφραξη των ανώτερων αεραγωγών από ξένο σώμα. Η διάκριση των δύο οντοτήτων, πέρα από γλωσσική σημασία, είναι σημαντική και για την κατανόηση των μέτρων πρόληψης που αφορούν σε κάθε κατάσταση ξεχωριστά. Για το λόγο αυτό, άλλωστε, τα μεν μέτρα πρόληψης από πνιγμονή ανήκουν στο βασικό πρωτόκολλο του συμβουλίου αναζωογόνησης, ενώ αυτά που αφορούν πνιγμό εντάσσονται στην εκπαίδευση των Σχολών Ναυαγοσωστικής.

Ποιες ηλικίες κινδυνεύουν περισσότερο από πνιγμό;

Πνιγμός πρακτικά μπορεί να παρατηρηθεί σε οποιαδήποτε ηλικία, ιδιαίτερα κατά τους θερινούς μήνες, οπότε τα άτομα παραμένουν για μεγάλο χρονικό διάστημα στη θάλασσα στο πλαίσιο των διακοπών τους. Ωστόσο, ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος στην παιδική ηλικία, καθώς η εμπειρία στην κολύμβηση είναι πεπερασμένη ή ακόμα και ανύπαρκτη σε αυτό το στάδιο. Επιπλέον, τα άτομα στην ηλικία αυτή χαρακτηρίζονται από μία μειωμένη αίσθηση κινδύνου, με αποτέλεσμα να εκθέτουν εύκολα τον εαυτό τους σε κίνδυνο, εφόσον αφεθούν έστω και προσωρινά εκτός της επιτήρησης των γονέων / κηδεμόνων τους. Τέλος, με την πάροδο της ηλικίας, οι εφεδρείες του οργανισμού αυξάνονται, με αποτέλεσμα να αυξάνεται η πιθανότητα επιβίωσης σε περίπτωση ατυχήματος. Για το λόγο ακριβώς αυτό, η θνητότητα των πνιγμών στην παιδική ηλικία φαίνεται να είναι μεγαλύτερη αυτής των ενηλίκων. Επισημαίνεται επίσης η πιθανή διαφορά στην αιτιολογία των πνιγμών ανάλογα με την ηλικία. Ενώ σε εφήβους και ενήλικες ο πνιγμός είναι κατά κανόνα συνέπεια ατυχήματος και πολύ σπανιότερα εγκληματική ενέργεια ή μέθοδος αυτοκτονίας, στα νεογνά και τα μικρά παιδιά η πιθανότητα εγκληματικής ενέργειας αυξάνεται, ενώ στην περίπτωση αυτή, ο πνιγμός συχνά γίνεται εντός του σπιτιού (π.χ. μπανιέρα, νεροχύτης, τουαλέτα).

 

Υπάρχουν μέτρα πρόληψης του πνιγμού;

Οπωσδήποτε ο πνιγμός είναι σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα αμέλειας των ατόμων, εφόσον είτε δεν εκτίμησαν τον κίνδυνο στις πραγματικές του διαστάσεις ή αντίθετα, ενώ γνώριζαν την πιθανή απειλή, δεν θεώρησαν τη δεδομένη στιγμή ότι ήταν πράγματι δυνατό να επέλθει αυτή. Κατά συνέπεια η διαρκής εγρήγορση και επαγρύπνηση αποτελεί τη σημαντικότερη ουσιαστική προϋπόθεση για την αποτροπή του κινδύνου πνιγμού¹². Ειδικότερα μέτρα που μπορούν επίσης να συμβάλλουν στην προστασία από πνιγμούς είναι:

• Τα μικρά παιδιά πρέπει να κολυμπούν μόνο με χρήση προστατευτικών μέσων (μπρατσάκια, σωσίβιο, σανίδα διάσωσης), σε μικρή απόσταση από την ακτή και σε μικρό βάθος και μόνο υπό την αυστηρή επιτήρηση των γονιών τους ή άλλου ενήλικα. Η ανάθεση της ευθύνης φύλαξης σε μεγαλύτερο παιδί πρέπει γενικά να αποφεύγεται και να περιορίζεται μόνο εάν δεν είναι πρόσκαιρα δυνατή η παρουσία ενήλικα και μόνο εφόσον πρόκειται για άτομο με μεγάλη εξοικείωση στην κολύμβηση, ωριμότητα και υπευθυνότητα.
• Η κολύμβηση πρέπει να περιορίζεται χρονικά, ώστε να μην υπερεκτιμούνται οι αντοχές των ατόμων (ιδίως παιδιών) και βέβαια να μην εξαντλούνται οι δυνάμεις τους. Άτομα με σοβαρά προβλήματα υγείας θα πρέπει να αποφεύγουν την κολύμβηση, εκτός αν έχουν συμβουλευτεί το θεράποντα ιατρό τους πρόσφατα για το θέμα αυτό και τους το έχει επιτρέψει.
• Γενικά πρέπει να αποφεύγεται η κολύμβηση σε μεγάλη απόσταση από την ακτή, σε ακτές χωρίς άλλους λουόμενους, σε κακές καιρικές συνθήκες ή σε συνθήκες μειωμένης ορατότητας (βράδυ, βροχή, ομίχλη). Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται σε άγνωστα, παγωμένα, θολά νερά, τα οποία πρέπει να αποφεύγονται ακόμα και από έμπειρους κολυμβητές. Επιπλέον, σε ημέρες και ώρες έντονης ηλιοφάνειας και καύσωνα η μακροπρόθεσμη έκθεση μπορεί να συνοδεύεται από σύγχυση, ζαλάδα, εγκαύματα ή θερμικές κράμπες και για το λόγο αυτό πρέπει να τηρείται ο οπωσδήποτε ο εκάστοτε μέγιστος συνιστώμενος χρόνος παραμονής στην ακτή.
• Εάν υπάρχει η δυνατότητα, προτιμητέες είναι οι οργανωμένες ακτές με διαρκή παρουσία ναυαγοσώστη, στον οποίο μπορεί να γίνει προληπτικά εκ των προτέρων η επισήμανση της παρουσίας ατόμου υψηλού κινδύνου στην παραλία.
• Η χρήση καταδυτικού εξοπλισμού πρέπει να γίνεται μόνο από άτομα με την κατάλληλη εκπαίδευση και πριν τη χρήση να προηγείται εκτενής έλεγχος όλου του υλικού για επιβεβαίωση της αρτιότητάς του. Οι βουτιές χωρίς καταδυτικά μέσα πρέπει να περιορίζονται μόνο σε καθαρά και οικεία στο άτομο νερά, χωρίς ρεύματα και με μικρό αλλά επαρκές βάθος. Ειδικά τα παιδιά, πρέπει να αποφεύγουν τις βουτιές, μέχρι να αποκτήσουν την ανάλογη εμπειρία και οπωσδήποτε αφού έχουν μάθει πώς να κολυμπούν, είτε από τους γονείς τους είτε σε σχολή / πισίνα.
• ΠΟΤΕ δεν πρέπει να προηγείται άμεσα γεύμα της κολύμβησης, έστω και ελαφρύ. Το γεύμα πρέπει να πραγματοποιηθεί ώρες πριν, για να έχει προχωρήσει η διαδικασία της πέψης. Εάν καταναλωθεί τροφή κατά την παραμονή στην ακτή, το άτομο απαγορεύεται ρητά να ξαναμπεί στη θάλασσα, έστω και για λίγο. Ο ίδιος περιορισμός ισχύει και για την κατανάλωση αλκοόλ. Επίσης, άτομα που λαμβάνουν φάρμακα που επηρεάζουν το επίπεδο ή το περιεχόμενο της συνείδησης, το επίπεδο εγρήγορσης ή την ταχύτητα αντίδρασης δεν πρέπει να μπαίνουν στο νερό ενώ διαρκεί η επίδραση του σκευάσματος. Για λεπτομέρειες σχετικά με το βαθμό επικινδυνότητας κάθε φαρμάκου και το συνιστώμενο χρόνο αποχής από την κολύμβηση θα πρέπει να απευθύνεται κανείς στον ιατρό ή το φαρμακοποιό του.
• Η πραγματοποίηση θαλάσσιων αθλημάτων (jet ski, ιστιοπλοΐα, κωπηλασία) είναι ευχάριστη δραστηριότητα και ειδικά στον ελληνικό χώρο προσφέρεται ιδιαίτερα, λόγω της μεγάλης έκτασης των ακτών και των πολλών νησιωτικών περιοχών. Ωστόσο, όποιος θέλει να ασχοληθεί με τέτοια αθλήματα, πρέπει να απευθύνεται σε αδειούχους εκπαιδευτές και ειδικά οργανωμένες Σχολές, ώστε να προπονείται πάντα παρουσία έμπειρου προσωπικού και να μην κινδυνεύει από παράτολμες πρωτοβουλίες στα πλαίσια του (νεανικού κυρίως) υπέρμετρου αυθορμητισμού. Πριν την έναρξη του αθλήματος ή την επιβίβαση σε σκάφος, πρέπει πάντα να γίνεται έλεγχος επάρκειας των σωστικών μέσων και όλου του απαραίτητου εξοπλισμού. Επιπλέον, με ευθύνη του υπεύθυνου της αποστολής, πρέπει να ζητηθεί αναλυτικό δελτίο καιρού για όλη την περιοχή πορείας και για όλη τη διάρκεια του πλου. Στη διάρκεια του ταξιδιού, για την ασφάλεια όλων των ταξιδιωτών πρέπει να τηρούνται οι σχετικές συστάσεις-οδηγίες των μελών του πληρώματος, με προτεραιότητα καθοριζόμενη κατά φθίνουσα σειρά ιεραρχίας και αρχαιότητας-εμπειρίας.
• Σε περίπτωση που το άτομο αισθάνεται δυσφορία, κόπωση, καταβολή, δεκατική πυρετική κίνηση, τάση για εμετό καλό είναι να αποφύγει την κολύμβηση εκείνη την ημέρα για να εξομαλυνθεί η κατάσταση της υγείας του. Εάν τα ενοχλήματα επιμένουν, θα πρέπει να αναζητηθεί η γνώμη ειδικού. Εάν, αντίθετα, τα ενοχλήματα προκύψουν μετά την είσοδο στο νερό, το άτομο θα πρέπει να κινηθεί άμεσα προς την ακτή, χωρίς ωστόσο βεβιασμένες – αγχώδεις κινήσεις, που μπορεί να οδηγήσουν σε πρόσκαιρους μυϊκούς σπασμούς απαγορευτικούς οποιασδήποτε κίνησης (κράμπες).
• Εάν το άτομο αισθάνεται απειλή πνιγμού πρέπει να διατηρήσει με κάθε τρόπο την ψυχραιμία του και, χωρίς να εξαντληθεί σε βίαιες κινήσεις, να καλέσει άμεσα βοήθεια, τόσο λεκτικά όσο και, υποβοηθητικά, με τη χρήση των χεριών του.
• Όταν δούμε άτομο να ζητά βοήθεια στη θάλασσα, επεμβαίνουμε μόνο αν είμαστε απόλυτα βέβαιοι ότι μπορούμε με ασφάλεια να προσεγγίσουμε το σημείο όπου βρίσκεται και ότι γνωρίζουμε πώς να μεταφέρουμε το άτομο προς την ακτή (λαβές / χειρισμοί απαγκίστρωσης). Σε αντίθετη περίπτωση, δεν παρεμβαίνουμε οι ίδιοι, αλλά αντίθετα καλούμε σε βοήθεια κάποιον καταλληλότερο από εμάς, με προτίμηση σε πτυχιούχο ναυαγοσώστη, αν παρίσταται στο χώρο του ατυχήματος. Οι περιπτώσεις πνιγμού σε απόπειρα διάσωσης δεν είναι καθόλου σπάνιες και αποδίδονται στον υπέρμετρο ζήλο και την αλτρουιστική διάθεση των ανθρώπων. Ωστόσο ο βασικός κανόνας των πρώτων βοηθειών έχει εφαρμογή και στην περίπτωση του πνιγμού: η ασφάλεια του διασώστη πρέπει να εξασφαλιστεί οπωσδήποτε πριν την απόπειρα σωτηρίας ατόμου σε κίνδυνο ζωής.
• Ο καθένας οφείλει να γνωρίζει τις δυνατότητές του και να μην τις δοκιμάζει αδικαιολόγητα, θέτοντας σε κίνδυνο τον εαυτό του. Σε καμιά περίπτωση δεν δικαιολογούνται διαγωνισμοί και ανταγωνιστικές προκλήσεις, όταν οδηγούν το άτομο σε άγχος διάκρισης, υπερβολική πίεση και, τελικά, σε ενέργειες πέρα από τα όρια του οργανισμού του.
• Στις πισίνες που προορίζονται για δημόσια χρήση πρέπει να τηρείται μια σειρά από κανονισμούς, οι οποίοι προβλέπονται από την οικεία Ευρωπαϊκή οδηγία και έχουν ενσωματωθεί στο ελληνικό διοικητικό δίκαιο με ευθύνη των Υπουργείων Ανάπτυξης και Υγείας. Ειδικότερα, προβλέπεται συχνός καθαρισμός του νερού, σαφής σήμανση με το ωράριο λειτουργίας, παρουσία προσωπικού-υπεύθυνου ασφαλείας και διάσωσης συνεχώς κατά τις ώρες λειτουργίας και αντίστοιχα φύλαξη κατά τις λοιπές ώρες. Τοπικά «μηχανικά» μέτρα ασφαλείας αφορούν επίσης στην τοποθέτηση περιμετρικού φράκτη ασφαλείας και αντιολισθητικών υλικών.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

1.                           World Health Organization. Definition of drowning adopted by the 2002 World Congress on Drowning.

2.                           E.F. van Beeck. C.M. Branche. D. Szpilman. J.H. Modell. J.J.L.M. Bierens. A new definition of drowning: towards documentation and prevention of a global public health problem. Bull World Health Organ 2005, Vol.83, No.11: Print ISSN 0042-9686.

3.                           Papa L, Hoelle R, Idris A. Systematic review of definitions for drowning incidents. Resuscitation. 2005, 65 (3): 255-64.

4.                           Merck & Co. Τhe Merck Manual of Medical Information. Accidents and Injuries: Near-Drowning, February 2003.

5.                           Αντ. Σ. Κουτσελίνη. «Ιατροδικαστική»., Ε΄ Έκδοση, κεφ. Ε: «Πνιγμός», σελ. 149-161. Εκδόσεις Παρισιάνος, 2002.

6.                           Salomez F, Vincent JL. Drowning: a review of epidemiology, pathophysiology, treatment and prevention. Resuscitation. 2004, 63(3): 261-8.

7.                           Suzanne M Shepherd. Near Drowning. Submersion Injury, July 19, 2005. http://www.emedicine.com/emerg/topic744.htm

8.                           Hasibeder WR. Drowning. Curr Opin Anaesthesiol. 2003, 16(2):139-45.

9.                           Sarnaik AP, Vohra MP. Near-drowning: Fresh, salt, and cold water immersion. Clin Sports Med. 1986, 5 (1):33-46.

10.                       American Academy of Orthopaedic Surgeons (AAOS). Επείγουσα Ιατρική "Μεταφορά και Αντιμετώπιση Βαρέως Πάσχοντος και Τραυματία Τόμος Ι, Τόμος ΙΙ. Έτος έκδοσης: 2006. Εκδόσεις Πασχαλίδης. ISBN: 960-399-440-5.

11.                       Red Cross. Πρώτες Βοήθειες "Πρακτικός Οδηγός". Έτος έκδοσης: 2006. Εκδόσεις Πασχαλίδης. ISBN: 960-399-381-6.

12.                       Terzidis Α, Koutroumpa Α, Skalkidis Ι, Matzavakis Ι, Malliori Μ, Frangakis CΕ, DiScala C, Petridou E. Water safety: age-specific changes in knowledge and attitudes following a school-based intervention. Inj Prev 2007, 13:120–124.